و اذا ساءلک عبادى نى فانى قریب اءجیب دعوة الداع دعان فلیستجیبوا لى و لیومنوا فى لعلهم یرشدون .

      چون بندگان من از دورى و نزدیکى من از تو پرسند، بگو:

                 من نزدیکم ؛ نزدیک تر از آنچه تصور کنید؛

                      نزدیک تر از شما به خودتان ،

                                 و نزدیک تر از شریان گردن هایتان .

                              

چنان که در جاى دیگر مى خوانیم :

نحن اءقرب الیه من حبل الورید.بـا ایـن احـاطـه عـلمـى خـداونـد، و بـودن مـا در قـبـضه قدرت او، تکلیف ما روشن است ، نه افـعال و گفتار ما از او پنهان است ، و نه اندیشه ها و نیات ، و حتى وسوسه هائى که از قلب ما مى گذرد  .

تـوجـه بـه این واقعیت انسان را بیدار مى کند، و به مسئولیت سنگین و پرونده دقیق او در دادگـاه عدل الهى آشنا مى سازد، و از انسان بیخبر و بى تفاوت ، موجودى هوشیار و سر به راه و متعهد و با تقوا به وجود مى آورد.

: من دعاى دعا کننده را به هنگامى که مرا مى خواند، اجابت مى کنم . بنابراین باید بندگان من دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند، باشد که راه خود را پیدا کنند و به مقصد برسند.

در این آیه ى شریفه هشت مطلب درباره ى دعا نهفته است :

1. در این آیه ى کوتاه ، ضمیرها به صورت متکلم آمده و خداوند هفت مرتبه به ذات پاک خود اشاره کرده ، و از این راه ، هفت بار نهایت پیوستگى و قرب و ارتباط و محبت خود را نسبت به بندگان مجسم ساخته است ؛ و این نکته در هیچ جاى قرآن نیست .

2. فرموده عبادى و نفرموده الناس ؛ یعنى وقتى بندگان من از تو بپرسند، نه همه مردم .

3. واسطه نیاورده و نفرموده فانه قریب (پس به درستى که او نزدیک است .) بلکه فرموده : فانى قریب (پس بدرستى که من نزدیکم .)

4. خداوند نزدیکى خویش به بندگان را با ان تاءکید مى کند؛ یعنى بدانید که حتما من نزدیکم .

5. قرب را با فعل نیاورده ، بلکه با صفت آورده است ، تا ثبوت و همیشگى قرب را بیان فرماید.

6. اءجیب را با فعل آورده ، تا نشان دهد، همواره و در هر حال و در تمام زمان ها دعایتان را اجابت مى کنم .

7. جواب را به اذا دعان مقید فرمود: وقتى مرا بخوانند. و این تکرار است ، زیرا قبلا فرمود: دعوة الداع (درخواست دعا کننده را استجابت مى کنم .) نکته ى این تاءکید و تکرار این است که مى خواهد بفرماید: اگر از روى حق و حقیقت مرا بخواند، بدون هیچ شرطى اجابت را به همراه دارد.

8. اجابت دعا مطلق و بى قید و شرط نیست ، بلکه مقید است ؛ چون فرمود: فلیستجیبوا لى و لیؤ منوا بى .

و منهم من یقول ربنا اتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة و قنا عذاب النار .

و بعضى مى گویند: پروردگارا! به ما در دنیا و آخرت نیکى عطا کن و ما را از آتش دوزخ نگه دار!

چون شخص مؤمن جز آنچه نزد خداهست نمی خواهد و اگر هم چیزی از دنیا بخواهد تنها آن چیزهایی را می جویدکه پروردگارش برای او بخواهد ،لذا مؤمن از خدا فقط حسنات را می جوید ،اماآنکس که اهل دنیاست فقط دنیا را می خواهد، چه خوب و چه بدش ،همه برای او حسنه محسوب می شود .

در آیه شریفه درباره ى دعا هفت مطلب مطرح شده است :

1. برخى از مردم اعتقاد ندارند و آن را عملى لغو و بیهوده مى پندارند.

2. شروع کردن دعا با ربنا به استجابت نزدیک تر است .

3. دعاى اجتماعى مؤ ثرتر از دعاى انفرادیست .

4. درخواست سبب اعطا و نزول برکات و رحمت الهیست ، همان طور که ابر سبب نزول باران است .

5. طلب سعادت و خوشبختى در دنیا و آخرت از خداوند.

6. در دعا باید امید و پناهگاه انسان فقط خداوند باشد و از دیگران به طور کلى قطع امید کرد.

7. دعا سبب دورى از آتش دوزخ و جهنم است .

                         

فاذا رکبوا فى الفلک دعوا الله مخلصین له الدین فلما نجیهم الى البر اذاهم یشرکون .

هنگامى که بر کشتى سوار مى شوند، خدا را اخلاص کامل

 مى خوانند و غیر او از نظرشان محو و نابود مى شود، اما هنگامى که آنها را از طوفان و گرداب رهایى مى بخشد و به خشکى مى رساند، باز مشرک مى شوند.

نکاتى که در این آیه ى شریفه مطرح است ، عبارتند از:

1. دعا یک فضیلت است .

2. ذات آدمى با خدا پیوند ناگسستنى دارد، و خدا آشناست .

3. دعا و نیایش امرى فطریست .

4. انسان در هنگامه ى سختى ها و رنج ها به قدرت لایزال الهى پى مى برد و از او استمداد مى جوید.

5. انسان در هر حال (چه سختى و چه آسایش ) باید به یاد خدا باشد.

6. حل مشکلات تنها به دست خداست ، لذا باید از مردم قطع امید کرد و به او پناه برد.

7. ارزش و شخصیت آدمى به دعاست ، و ترک آن مساوى با شرک و نابودیست .

و قال ربکم ادعونى اءستجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتى سید خلون جهنم داخرین.

پروردگار شما گفته است که : مرا بخوانید، تا دعاى شما را اجابت کنم . کسانى که از عبادت من استکبار مى ورزند، به زودى با ذلت و خوارى وارد دوزخ مى شوند.

در این آیه ى شریفه درباره ى دعا پنج مطلب مطرح شده است :

1. دعا کردن محبوب خداست . او فرمان مى دهد که دعا کنید و اهل مناجات و راز و نیاز باشید.

2. بعد از دعا وعده ى اجابت داده شده است ، ولى مى دانیم این وعده ، مشروط است ، نه مطلق .

3. دعا عبارت است و پاداش عبارت را دارد، و از نشانه هاى عبودیت و بندگیست ؛ بلکه مطابق پاره یى از روایات ، دعا بهترین عبادت است .

4. دورى کنندگان از دعا و نیایش ، مستکبرند و در صف مستکبران و خودکامگان هستند.

5. آنان که اهل دعا و مناجات و راز و نیاز نیستند، عذاب خوارکننده ى دوزخ در کمینشان است .

                   

یسئله من فى السموات و الارض کل یوم هو فى شاءن .

تمام کسانى که در آسمان ها و زمین هستند، همواره نیازهاى خود را از او مى خواهند و از وى سؤ ال مى کنند. هر روز خداوند در شاءن و کاریست .

نکاتى از این آیه استفاده مى شود:

1. این آیه نیاز مستمر ما را به ذات پاک او روشن مى کند.

2. پرده هاى یاءس و ناامیدى را از دل کنار مى زند، و چراغ امید را روشن مى سازد.

3. غرور و غفلت را در هم مى شکند.

قل ما یعقبؤ بکم ربى لولا دعاؤ کم فقد کذبتم فسوف یکون الزاما . اى رسول ! به امت بگو: پروردگار من براى شما اجرى قایل نیست ، اگر دعاى شما نباشد. شما آیات خدا و پیامبران را تکذیب کردید، و این تکذیب ، دامان شما را خواهد گرفت و از شما جدا نخواهد شد.

بنابراین آنچه در پیشگاه خدا به انسان ارزش و قیمت و شخصیت مى دهد، همان ایمان و توجه به پروردگار و بندگى اوست .

 

برگرفته از کتاب  کلید سعادت-تفسیر المیزان-تفسیر نمونه